"ขจ้ำ"
พ่อเฒ่าจ้ำสิเล่าเอ่ยแก่งแขน
ขจ้ำผู้นำทางจิตวิญญาณ ผู้ส่งสาส์นถึงสิ่งศักด์สิทธิ์และผีบรรพบุรุษ
ความเชื่อหนึ่งของทางภาคอีสานเกิดขึ้นมาตามภูมิประเทศของคนในพื้นที่ ด้วยส่วนมากชื่อเสียงนามเมืองของคนอีสานคือกลุ่มคนที่ราบสูง มักจะมีที่ดินเป็นที่ดอน ที่มีลักษณะสูงเนินขนาดเล็กอันเป็นลักษณะด้านภูมิศาสตร์ขมวดเข้ากับความเชื่อที่ปลูกฝังมาเสมอคือเรื่อง “ผี” ใช้เป็นกุศโลบายอธิบายถึงความขลังการคอบความเชื่อเพื่อป้องการรุกล้ำพื้นที่และทรัพยากรธรรมชาติในพื้นที่ที่ต้องการหวงแหนเอาไว้ไม่ให้ผู้ใดกล้าย่ามกลายเข้าไปนั่นเอง
ผีในภาคอีสานมีตำนานอยู่มากโขลแต่ผีที่ดีคือผีที่ปกปักรักษาบ้านเมือง
ผีอุปฮาดราชวงค์ จะปกป้องชุมชนให้ปราศจากภัยอันตรายต่างๆ ที่จะมาแพ้วพายลูกบ้าน
ไม่ว่าจะเป็นภัยจากโรคภัยไข้เจ็บ ภัยจากธรรมชาติของอุทกภัย สิ่งเหล่านี้จะถูกเชื่อมไปกับการดำรงชีพ
ความเป็นอยู่ของคนในพื้นที่ คำวิงวอนต่อสิ่งศักดิ์สิทธิ์ที่พรรณนาบอกกล่าวเต็มไปความความรู้สึกสั่นคลอนในหลากหลายความรู้สึก
เรียกร้องชีวิตอยู่รอดปลอดภัยและมีความเป็นอยู่ที่ดีขึ้น สิ่งเหล่านี้บรรจุในขวดโหลแห่งความหวังและความฝันของคนอีสาน
เฉกเช่นเดียวกันคำอ้อนวอนเล่านี้จะไปถึงฝั่งแบบสมบูรณืไม่ได้เลย ถ้าปราศจากผู้ส่งนำสานส์แห่งความศรัทธาของชาวบ้านถึงผีบ้านเมือง
โดยผู้นำพิธีกรรมเรียกว่า “ขจ้ำ”หรือ “พ่อจ้ำหรือแม่จ้ำ”
ซึ่งต้องมาจากการคัดเลือกจากเกณฑ์ของชาวบ้านที่สืบถอดกระบวนการรุ่นต่อรุ่นตลอดจนพิธีกรรมเสี่ยงทายเลือกขจ้ำหมู่บ้าน
(พิธีกรรมของผู้ที่ถูกเลือก) การเสี่ยงทายก็ยังแตกต่างกันไปตามความเชื่อนั้นๆ
ภาระกิจหลักของขจ้ำเป็นเหมือนกระบวนกรในการนำด้านพิธีธรรม เป็นผู้นำคำกล่าว นำบทสวด ตลอดจนเรียกขัวญกำลังใจให้ชาวบ้านอีกด้วย หรือแม้กระทั่งลูกบ้านต้องการจะบนบานศาลกล่าวสิ่งแรกที่จะต้องนึกถึงคือขจ้ำตลอดทั้งการแก้บน และการไหว้ตามฮีต 12 คอง 14 หากลองสังเกตเห็นบางอย่างความทันสมัยและความเป็นกบฏบางอย่างของคนอีสานกับการเลือกผู้นำทางความเชื่อ ไม่ได้มีม่านประเพณีด้านเพศกำเนิดเข้ามามีบทบาทมากนัก เพราะการเป็นขจ้ำสามารถเป็นได้ทั้งผู้หญิงหรือผู้ชาย ขึ้นอยู่กับคุณสมบัติที่ถูกกำหนดตามจารีต
ท้ายที่สุดบทบาทและหน้าที่ของขจ้ำจะถูกสืบทอดและส่งต่อในรูปแบบใด เพราะด้วยการเข้าถึงวัฒนธรรมและประเพณีความเชื่อก็ถูกเปลี่ยนแปลงไปตามยุคตามสมัย แต่กระนั้นแล้วไม่ว่าการมีอยู่ของขจ้ำจะเป็นอย่างไร การถูกบันทึกไว้ให้ได้เป็นกรณีศึกษาก็เป็นความงามอันล้ำค่าของภูมิศาสตร์ของมนุษย์
ผูกเบื้องซ้ายให้ขวัญเจ้ามา ผูกเบื้องขวาให้พระเจ้าอยู่ ฝ้ายเส้นนี้มีคำแถน นำมาผูกแขนผอวนเจ้า
อย่ามีศรีเศร้าตัวเจ้าอย่างหมองหม่น
คุณพระพุทธ พระธรรมมากล้นไหลตื้อตื่นประสงค์
ความรู้ในหมวดหมู่เดียวกัน
